Jak co roku Språktidningen oraz Språkrådet opublikowały dziś listę nowych słów 2023 roku. Taka lista nowych słów pojawia się już od paru lat i zazwyczaj możemy na niej zaobserwować różne trendy. W tym roku widać naszą dalszą walkę o środowisko, wpływ mediów społecznościowych oraz szybki rozwój sztucznej inteligencji.
W swoim wpisie podzieliłam nowe słowa tego roku na kategorie tak aby ułatwić Wam ich poznawanie.
AI
Każdy z nas mógł obserwować szybki rozwój AI, o którym w tym roku było głośno. Szybki rozwój sztucznej inteligencji miał też wpływ na powstanie nowego słownictwa. Do listy nowych słów dołączają 3 słowa.
AI-klonad (skopiowany za pomocą AI)
Odnosi się do dzieł stworzonych poprzez kopiowanie za pomocą sztucznej inteligencji. Może chodzić o utwory muzyczne, dzieła sztuki lub o głos.
Generativ AI (tworzące AI)
Sztuczna inteligencja, która potrafi wygenerować nowe treści np. obrazy, teksty czy muzykę na podstawie wzorów, które “poznała” w danych treningowych.
Prompta (pisać prompt)
Pisanie poleceń tekstowych dla sztucznej inteligencji.
Kultura
W tym roku chyba każdy z nas słyszał o dwóch premierach kinowych. Zostały one zauważone przy tworzeniu listy nowych słów.
Barbenheimer
Działania i aktywności związane z filmami Barbie i Oppenheimer. Słowo używane było do opisywania premier obydwu filmów ale też do opisywania zjawiska oglądania filmów jeden po drugim oraz przy dyskusjach o różnicach między oba filmami.
Känslighetsläsare (wrażliwy czytelnik)
Osoba czytająca teksty, której zadaniem jest usunięcie treści potencjalnie rażących. Jest to słowo zapożyczone z języka angielskiego (sensitivity reader), słówko występuje też w języku norweskim (sensitivitetsleser) i duńskim (sensitivitetslæser). W języku szwedzkim możemy spotkać się też ze słowem sensitivitetsläsare. Zadaniem takiej osoby może być dopasowanie starszych dzieł do dzisiejszych norm, a więc usunięcie sformułowań, które z biegiem czasu stały się problematyczne.
Nepo baby
Osoba, która w swojej karierze czerpie korzyści z tego, że ma znanego lub wpływowego rodzica.
Innym określeniem jest räkmackebarn (nawiązanie do szwedzkiego powiedzenia – przeczytaj o nim na moim FB) lub kulturbarn.
Lifestyle
Bubbelhoppa (wyskakiwanie z własnej “bańki”)
Świadome zmienianie środowiska aby wyłamać się z własnej “bańki”, a więc w pewien sposób naszej własnej strefy komfortu, w celu zdobycia nowych umiejętności i zmiany perspektywy.
Komentarz autorki: odniesienie do “własnych baniek” widzimy na liście nowych słów już od paru lat. Wcześniej pojawiła się np. “coronabubbla”.
Dopaminfasta (post dopaminowy, dopaminowy detox)
Rezygnowanie z działań i aktywności, które uznawane są za przykładanie się do zwiększonej produkcji dopaminy w mózgu.
Ick (odpychająca cecha u innej osoby)
A więc cecha lub zachowanie u kogoś, które inna osoba uznaje za odpychające. Słówko pojawiło się w latach 90-tych w programie Ally McBeal, a następnie zostało rozprzestrzenione m.in. przez programy reality tv. Powstało w oparciu o angielski wykrzyknik “ick”, który opisuje nagły niesmak względem osoby wcześniej uznawanej za atrakcyjną.
Słowo może być używane aby opisać niepożądane cechy lub zachowania u ewentualnego partnera ale też aby opisać ogólnie niestosowne zachowania.
W liczbie mnogiej słówko występuje jako icks.
Longtermism (longterminizm)
Etyczne stanowisko według którego przy podejmowaniu decyzji należy uwzględnić długoterminowe konsekwencje decyzji, a nie tylko te krótkoterminowe.
Situationship
Dłuższy związek, który jest gdzieś między romantycznym związkiem, a przyjaźnią.
Toxisk positivitet (toksyczny pozytywizm)
Sposób pozytywnego myślenia, w którym negatywne uczucia są wypierane w niezdrowy sposób.
Technologia i IT
Cyberresiliens (odporność cyfrowa)
Umiejętność opierania się atakom IT i podtrzymywania podstawowych funkcji.
Streamingfarm
Zbiór wielu darmowych kont na różnych platformach streamingowych, który ma na celu generowanie wynagrodzenia lub zwiększanie ilości wyświetleń w sposób zautomatyzowany.
Media społecznościowe
Deinfluencing
Zniechęcanie do kupowania produktów lub usług na mediach społecznościowych. Deinfluencing stał się trendem w 2023 roku. Inną nazwą na ten trend spotykaną w języku szwedzkim jest też antiinfluering. Osoba publikująca tego typu treści może nazywać się deinfluencer lub antiinfluerare. Słówka czasami zapisywane są z myślnikiem po przedrostku określającym bycie anty, a więc inne możliwe zapisy to: de-influencing, anti-influering.
Exposekonto
Konto na mediach społecznościowych, na którym pojawiają się treści mające na celu pokazanie ludzi w upokarzających sytuacjach. Sytuacje te mogą zawierać przemoc, może pojawiać się też nagość.
Gargasnipe
Zdjęcie lub film wykonany z ukrycia, który przedstawia osobę wyglądającą “dziwnie” (według osoby utrwalającej obraz). Treść ta po jej uwiecznieniu, zazwyczaj publikowana jest na mediach społecznościowych.
Innym słowem na to zjawisko jest gargamelsnipe. Po tym alternatywnym określeniu łatwo jest dojść do czego ten trendujący hashtag się odnosi. Oczywiście chodzi o Gargamela ze Smerfów. Zdjęcia i filmy oznaczane takim hashtagiem publikowane są/były na różnych mediach społecznościowych, m.in. na TikToku.
Szwedzkie społeczeństwo i jego problemy
det svenska tillståndet (szwedzki stan)
Sytuacja w Szwecji, w której aktywność gangów jest odczuwalna w społeczeństwie.
Słowo zapożyczone jest z norweskiego “svenske tilstander”, które pojawiło się na norweskiej liście nowych słów w 2017 roku. Podobne określenie występuje też w języku duńskim. W Finlandii aby określić to zjawisko używane jest “den svenska vägen” (szwedzka droga).
Dubbelswisha (podwójnie swishować)
Płacenie dwa razy z rzędu w takich miejscach jak np. salon masażu. W takim przypadku występuje podejrzenie, że druga opłata jest za usługę seksualną.
Komentarz autorki: O metodach płatności wcześniej pisałam już wcześniej na swoim blogu, wpis znajdziesz o tu. Polecam Ci też zapoznanie się z tą rolką.
Insynsprincip (zasada wglądu)
Zasada według której spółki prywatne muszą dać społeczeństwu pewien wgląd w swoją działalność.
Szwedzki rząd rozważa wprowadzenie takiej zasady względem szkół prywatnych (które często prowadzone są przez różne spółki) aby móc porównywać szkoły prywatne ze szkołami państwowymi.
Klivare
Osoba, która za opłatą popełnia przestępstwo na zlecenie organizacji kryminalnej.
Korankris (kryzys Koranu)
Trudna politycznie sytuacja na skutek niszczenia Koranu.
Słowo występuje też w formie określonej i używane było aby opisywać wydarzenia z Danii i Szwecji.
Służba zdrowia, medycyna i zdrowie
Dna-pass (paszport dna)
Karta, która zawiera wszystkie ważne informacje o danej osobie, która przydatna jest w służbie zdrowia.
Menstrosa (majtki menstruacyjne)
Majtki, które mogą być używane podczas miesiączki.
Neurodiversitet (neuroróżnorodność)
Różnorodność w kontekście zaburzeń neurorozwojowych w grupie.
Vild graviditet (dzika ciąża)
Ciąża prowadzona bez kontaktu ze służbą zdrowia.
Środowisko
Evighetskemikalie (wieczne chemikalia)
Syntetycznie wytworzone związki chemiczne, które nie rozkładają się naturalnie i zostają na zawsze.
Grön kolonialism
Wykorzystywanie terenów zielonych i zasobów środowiska aby osiągnąć cele zrównoważonego rozwoju w innym miejscu.
Polityka
Hyschpengar
Pieniądze, które wypłacane są po to aby ich odbiorca nie ujawnił wrażliwych informacji.
Słowo jest zapożyczone z języka angielskiego.
Krigssponsor
Firma/działalność, która przez swoją działalność handlową w kraju prowadzącym wojnę, uznana jest za firmę/działalność przyczyniającą się w sposób niebezpośredni do wojny (np. poprzez odprowadzanie podatku).
Sport
Relationism
Sposób gry w piłce nożnej, który opiera się na położeniu piłki, a nie na tym jakie powierzchnie mają być “obsadzone”.
Inne określenia to relationistisk, relationistiskt, relationist.
Tantparkour (babciowy parkour)
Lekki trening dla osób starszych, który prowadzony jest na świeżym powietrzu, a w ramach ćwiczeń wykorzystywane są znajdujące się w okolicy przedmioty.
Biznes
Multilojal
Osoba, która jest członkiem/klientem w wielu różnych sieciach handlowych i przez takie działanie szuka najkorzystniejszych cen i zniżek.
Snikflation
Strategia, w ramach której firmy zamiast podnosić ceny obniżają jakość, zniżki i jakość obsługi.

To już cała lista! Jestem bardzo ciekawa co Ty sądzisz o tej nowej liście słów? Jak myślisz przyjmą się czy raczej nie?
Przygotowałam dla Ciebie krzyżówkę, za pomocą której możesz utrwalić te nowe słowa. Znajdziesz ją poniżej. Zapraszam do ćwiczenia.
Źródło: Linnea Hanell, Laila Höglund, Ola Karlsson, Språkrådet, Anders Svensson, Språktidningen (2023) Vi slår på trumman för 2023 års nyord!, Språktidningen, dostęp: 27.12.2023, https://spraktidningen.se/artiklar/vi-slar-pa-trumman-for-2023-ars-nyord/
Chcesz otrzymać ćwiczenia do tej listy słów? Zapisz się na mój newsletter i odbierz arkusz ćwiczeń do nyordslistan 2023!